Ο’ Νιλ, Ευγένιος

(Eugene Gladstone O’Neill, Νέα Υόρκη 1888 – Βοστόνη 1953). Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας, βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας 1936. Πατέρας του ήταν ο γνωστός, ιρλανδικής καταγωγής Αμερικανός ηθοποιός Τζαίημς O’ Νιλ (περίφημος ιδίως για τις αναρίθμητες επαναλήψεις του Κόμη Μοντεχρίστου). Η νεανική ηλικία του O’ N. έως την εποχή που παρουσίασε το πρώτο του θεατρικό έργο το 1914 Ο ιστός, υπήρξε υπερβολικά περιπετειώδης και ακατάστατη: από μικρός ακολουθούσε μαζί με την οικογένεια τους θιάσους του πατέρα του στις περιοδείες του και πήγαινε σε όλων των ειδών τα σχολεία, αλλά κυρίως σε καθολικά· φοίτησε χωρίς σπουδαία επίδοση στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον, για έναν χρόνο. Η οικογένεια του αποτελούταν από τον πατέρα του, αξιόλογο ηθοποιό αλλά υπερβολικά θεατρίνο, συχνά μεθυσμένο, με ασταθή διάθεση και ανικανοποίητο από τον αιώνιο πια ρόλο του Μοντεχρίστου· από τη μητέρα, ανήσυχη και άρρωστη, που κατόρθωσε για πολλά χρόνια να κρατήσει κρυφή από τα παιδιά της τη θλιβερή της συνήθεια να παίρνει ναρκωτικά· από τον αδελφό του Τζαίημς το νεότερο, ωραίο αλλά μέτριο ηθοποιό, που προσπαθούσε να πνίξει στο οινόπνευμα την ανικανότητα του να πετύχει μια εσωτερική ισορροπία και να κερδίσει την επιτυχία. Η ιστορία των περίπλοκων σχέσεων των μελών της οικογένειας του και οι αλλεπάλληλες και βασανιστικές περιπέτειες του, είχαν μεγάλη σημασία για την ψυχολογική διαμόρφωση του Ο’Ν. και για ολόκληρο το έργο του, που είναι βαθύτατα και ειλικρινέστατα αυτοβιογραφικό. Στην πρώτη φάση της δραστηριότητας του ως θεατρικού συγγραφέα, χειρίστηκε θέματα που καθρέφτιζαν τις εμπειρίες του από τη θαλασσινή ζωή κατά τα πολύχρονα θαλασσινά του ταξίδια και τις περιπέτειες του ως χρυσοθήρα στην κεντρική Αμερική (Ο αυτοκράτορας Τζόουνς, 1921· και τα λεγόμενα θαλασσινά δράματα όπως το Φεγγάρι της Καραϊβικής (1918) και Άννα Κρίστι (1921). Ένα μεγάλο μέρος από τα πρώτα του αυτά έργα, έως το 1925, ανεβάστηκαν, από έναν όμιλο ηθοποιών του Πρόβινσταουν, τους Provincetown Players, που μεταφέρθηκαν κατόπιν στη Νέα Υόρκη. Από τις παραστάσεις της μικρής αυτής ερασιτεχνικής σκηνής, ο O’ Ν. έγινε, σύντομα, ο πιο διάσημος Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας, γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανήκουν επίσης στην περίοδο των Provincetown Players τα έργα Η τριχωτή μαϊμού (1922) και Πόθοι κάτω από τις λεύκες (1924). Στην περίοδο της πρώτης του ωριμότητας, όταν η φήμη του είχε πια καθιερωθεί από άριστες παραστάσεις έργων του στο Μπροντγουέη, ανήκουν το Παράξενο Ivτερμέντζο (1928) και Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα, (1931), όπου ο συγγραφέας, αναφερόμενος στον μύθο των Ατρειδών, δημιουργεί μια σύγχρονη τραγωδία, παρουσιάζοντας με ανατριχιαστική ειλικρίνεια αλλά και με στοργή γεμάτη οίκτο, τις δραματικές συγκρούσεις από τις οποίες υπέφερε και η ίδια του η οικογένεια, στην αιώνια αλλά μάταιη αναζήτηση αγάπης και ειρήνης. Ακολούθησαν το Ημέρες χωρίς τέλος (1934), Ο παγοπώλης έρχεται (1946). Το ταξίδι της μακριάς μέρας μέσα στη νύχτα (1956), παρουσιάστηκε μετά τον θάνατό του είναι και το πιο αυτοβιογραφικό: ο συγγραφέας βρίσκει στο έργο αυτό το θάρρος και την αγάπη που είναι απαραίτητα για να δώσει άφεση αμαρτιών στους πρωταγωνιστές –στους οποίους σκιαγραφούνται τα μέλη της οικογένειας του– και να τους προσφέρει την ελπίδα της λύτρωσης. Η ειλικρίνεια του ηθικού και πνευματικού μόχθου του O’ Ν., η ευγένεια και η παγκοσμιότητα των θεμάτων του και των ηρώων του, η τόλμη και έλλειψη κάθε προκατάληψης στην απεικόνιση του κακού οπουδήποτε κι αν βρίσκεται, η γλώσσα του, ίσως λίγο στομφώδης αλλά πρωτότυπη και υποβλητική, έκαναν τον O’ Ν. τον θεατρικό συγγραφέα που άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση στο αμερικάνικο θέατρο και έναν από τους στυλοβάτες, πλάι στον Ίψεν και τον Πιραντέλο, του σύγχρονου θεάτρου. Ο Ο’ Νιλ μαζί με τον Ίψεν και τον Πιραντέλο αποτελούν τους στυλοβάτες του σύγχρονου θεάτρου. Εδώ, σκηνή από το «Ταξίδι της μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα», στην Αθήνα, Εθνικό θέατρο, 1965.